Boys & toys: fotomateriaal en handige accessoires

Fotomateriaal blijft een populair onderwerp bij fotografen. We kunnen het immers niet ontkennen, we laten ons allemaal graag verleiden door de nieuwste camera’s en lenzen. In dit artikel leg ik uit welk materiaal ik gebruik en waarom. Van voor- en nadelen tot concrete tips om zelf je lijstje aan te vullen.

Camera en statief in Reine

Amerikaans fotograaf Arnold Newman zei ooit: “We don't take pictures with our cameras. We take them with our hearts and we take them with our minds, and the camera is nothing more than a tool”. Een nieuwe en duurdere camera of lens betekent dus niet dat je ook betere foto’s zult maken. Geef een ervaren fotograaf een eenvoudig toestel of een minder sterk fotograaf de allerduurste Hasselblad en het zal snel duidelijk zijn wie de beste foto’s maakt. Toch kunnen we niet ontkennen dat goed materiaal belangrijk is. Net zoals een loodgieter degelijk en betrouwbaar gereedschap nodig heeft om zijn klussen snel en vlot te klaren, wint ook een fotograaf bij kwalitatief materiaal.

Voor je nieuwe aankopen overweegt, is het belangrijk te achterhalen welk type fotograaf je bent en welke onderwerpen je liefst fotografeert. Stel daarom bij jezelf eerst enkele vragen. Fotografeer je vogels en wildlife of liever landschappen en details? Maak je vooral foto’s dicht bij huis of reis je regelmatig? Wandel je vaak grote afstanden of is de wagen altijd vlakbij? De keuze van de onderwerpen en de manier waarop je fotografeert, is bepalend voor de juiste materiaalkeuze. Daarnaast adviseer ik om pas nieuw fotomateriaal aan te kopen als je het huidige toestel helemaal onder de knie hebt en er het maximum weet uit te halen. Pas dan ontdek je wat er eventueel ontbreekt of beter kan. Bepaal ten slotte ook vooraf hoeveel je wilt spenderen en kijk daarna wat mogelijk is binnen dat budget.

Nikon D810 en live view

Camera’s

Wie aan landschapsfotografie doet, komt al snel bij een fullframe camera uit. Een fullframe biedt een uitstekende beeldkwaliteit met buitengewone kleuren, scherpte en detail. Hierdoor zijn alle details in het landschap, zowel in de voorgrond als aan de horizon duidelijk zichtbaar. Daarnaast blijft de brandpuntsafstand van de lens ongewijzigd. Een groothoeklens (bv. 16mm) blijft dus ook effectief een groothoek. De brandpuntsafstand blijft ongewijzigd, zodat je nog steeds op 16mm fotografeert. Bij APS-C camera’s zie je steeds een uitsnede van het beeld en wordt de brandpuntsafstand met een factor 1,5 of 1,6 vermenigvuldigd. Een groothoek van 16mm wordt dus op een APS-C camera eigenlijk een 24mm, wat niet altijd handig is bij landschapsfotografie.

Fullframe camera’s hebben een grotere sensor waardoor ze vaak over een betere ruisverhouding en een groter dynamisch bereik beschikken. Dat dynamisch bereik is erg belangrijk, want bij landschapsfotografie heb je vaak te maken met enorme contrastverschillen. Bijvoorbeeld ’s morgensvroeg of ’s avonds laat, wanneer de lucht al behoorlijk fel is, maar het landschap nog maar weinig licht krijgt. Het contrastverschil tussen de lucht en de voorgrond is op dat moment erg groot en vraagt om een camera met een groot dynamisch bereik om het beeld goed te kunnen vatten. Op dit moment heeft de Nikon D800-reeks nog steeds het grootste dynamische bereik. Dat is dan ook één van de reden waarom ik voor een Nikon D850 gekozen heb. Een bijkomend voordeel van een fullframe camera is de beperktere scherptediepte, waardoor je sneller een mooi bokeh creëert. Een welkom geschenk voor macro- en portretfotografie.

Hoewel ik in eerste plaats een landschapsfotograaf ben, fotografeer ik ook graag vogels en wildlife. Hiervoor gebruik ik een Nikon D5. Met 12 frames per seconde en een uitmuntende en uiterst snelle autofocus is dit de perfecte camera voor wildlife fotografie. Deze camera is bovendien uiterst robuust en weerbestendig, waardoor fotografie in zeer uitdagende omstandigheden geen enkel probleem vormt.

Nikon D810 met Nikon PC-E 24mm F/3.5D ED

Lenzen

Bij landschapsfotografie kan je een uiteenlopend gamma aan lenzen gebruiken. Zelf beschik ik over een bereik dat gaat van 14 tot 400mm zodat ik elke situatie de baas kan. Mocht ik al mijn lenzen meenemen (wat ik meestal niet doe omwille van het gewicht), dan zit in mijn cameratas de volgende set:

Het is een misvatting om te veronderstellen dat je voor landschapsfotografie absoluut een groothoeklens nodig hebt, want dan komen vaak storende elementen in beeld. Als je meer inzoomt op het landschap, blijft het beeld rustiger en laat je de essentie zien. Mocht ik dus slechts één lens kunnen houden dan zou dat de 24-70mm zijn, omdat dit voor landschapsfotografie wellicht de meest veelzijdige lens is. Daarna kies ik zonder twijfel de Nikon 80-400mm. Samen met de 24-70mm zijn dit mijn twee meest gebruikte lenzen. Hiermee beschik ik al over een mooi bereik van 24 tot 400mm, waarmee ik zowel weidse landschappen als details kan fotograferen. Is er nog plaats in mijn cameratas, dan gaat ook de Nikon 14-24mm of de Nikon 16-35mm mee. Deze keuze wordt bepaald door het onderwerp of de bestemming. Is lichtsterkte van belang (bv. voor noorderlicht fotografie) dan kies ik voor de 14-24mm. Heb ik echter regelmatig een polarisatiefilter nodig dan zal ik eerder voor de 16-35mm kiezen omdat ik die kan combineren met een standaard filterset (zie verder).

Benro C4780T en Sunwayfoto XB-52
Fotograaf met statief

Statieven

“Aan het statief herken je de serieuze fotograaf” schreef David Noton in één van zijn boeken. Een gedurfde uitspraak, maar er schuilt wel waarheid in. Een statief wordt al te vaak onderschat. Wie landschappen fotografeert kiest meestal voor veel scherptediepte (bv. f/11 tot f/16). Dat resulteert in een kleine diafragmaopening die minder licht doorlaat. Het gevolg hiervan is dat de sluitertijd langer wordt en de camera gevoeliger voor bewegingsonscherpte. Bovendien fotografeer je landschappen vaak ’s morgens en ’s avonds wanneer het licht beperkt is en gebruik je regelmatig filters. Al deze zaken zorgen ervoor dat sluitertijden van enkele seconden tot soms zelfs minuten eerder regel dan uitzondering zijn. Een degelijk statief is dus absoluut noodzakelijk.

Op mijn workshops en fotoreizen zie ik vaak prachtige camera’s en peperdure lenzen voorbijkomen, vaak gepositioneerd op een goedkoper en onstabiel statief. Dat brengt niet alleen de nodige risico’s met zich mee (ik heb al verschillende statieven tegen de grond zien gaan): zo’n statief is helemaal niet stabiel en biedt dus amper steun. Wie op zoek gaat naar een degelijk statief, besteedt dus best aandacht aan de volgende punten:

  • Gewicht en stabiliteit: een statief moet stevig en stabiel zijn. Een licht statief dat bovendien ook stevig is, bestaat niet. Het gewicht zorgt immers voor de stabiliteit. Let er dus op dat het statief niet te licht wordt, want dan boet je in aan stevigheid. Carbon statieven zijn de ideale oplossing: ze zijn stevig en toch niet te zwaar. Bovendien voelt carbon ook veel aangenamer aan als het koud is.
     
  • Middenzuil: kies voor een statief zonder middenzuil. Zo kan je gemakkelijk laag bij de grond fotograferen. Er bestaan ook statieven met een kantelbare zuil, maar het kantelen van de zuil vermindert de stabiliteit en is bovendien niet erg handig.
     
  • Hoogte: zorg ervoor dat het statief tot op ooghoogte kan, anders beperk je jezelf teveel wat composities betreft (en ga je elke avond met een pijnlijke rug naar huis omdat je de hele tijd gebukt moet staan).
     
  • Handig: kies een model dat vlot opzet en weer opbergt. Dit is vaak de reden waarom niet elke fotograaf graag met een statief werkt.

Op een degelijk statief staat een goede statiefkop. Voor landschaps- en macrofotografie gebruik ik liefst een balhoofd. Een balhoofd laat je toe om met slechts 1 knop quasi alle bewegingen uit te voeren. De statiefkop moet voldoen aan de volgende eisen:

  • Stevig en handig: de kop moet vlot en solide bewegen en stevig en stabiel zijn. Bovendien moet het balhoofd goed blijven vastzitten en mag het niet doorzakken wanneer je iets uit de cameratas haalt. Kies een balhoofd met een diamater van minimum 40mm, zodat die stevig genoeg is voor de zwaardere lenzen.
     
  • Kantelbaar: let erop dat de kop kan kantelen zodat je ook foto’s in de portretstand kunt maken. Eventueel kan je hiervoor gebruik maken van een L-bracket (zie verder).

Zelf werk ik met de volgende statieven en balhoofd combinaties:

  • Gtizo GT3542LS met Really Right Stuff balhoofd BH-55 Pro: dit statief en balhoofd zijn oerdegelijk, betrouwbaar en werken erg vlot. Het nadeel is echter de hoge aankoopprijs, dus wellicht is deze combinatie niet voor iedereen. Bovendien is de maximale hoogte van de Gitzo voor iemand die 1m85 groot is net iets te laag. Met een gewicht van ongeveer 3,5 kg kan je deze combinatie niet erg licht noemen, maar dit is natuurlijk ook deels de reden waarom ze zo stabiel is.
     
  • Benro C4780T met Sunwayfoto XB-52: dit statief is nog steviger en zwaarder dan de Gitzo en is bovendien ook iets hoger. Het is dus de ideale combinatie voor het zwaardere werk waarbij ook hoogte van belang is.
     
  • Benro C3780T met Benro G3: qua gewicht en hoogte is deze combinatie vergelijkbaar met de Gitzo. Het Benro G3 balhoofd is minder zwaar dan dat van Really Right Stuf. Je spaart met de combi niet alleen gewicht, maar ook enkele honderden euro’s uit.
Nikon 14-24mm met Lucroit houder

Filters

Ik had het er eerder al over dat je bij landschapsfotografie vaak te kampen hebt met grote contrasten. Een camera met een groot dynamisch bereik is dus belangrijk. Toch is het verschil in contrast tussen het lichtste en het donkerste deel in de foto vaak zo groot dat zelfs de beste camera’s er niet in slagen om het beeld weer te geven zoals wij het op dat moment met onze eigen ogen zien. Dit resulteert vaak in foto’s waarbij de lucht goed belicht is, maar de voorgrond veel te donker afgebeeld wordt. Of omgekeerd: de voorgrond is goed belicht, maar de lucht is helemaal uitgebrand en bevat geen detail meer. In zo’n gevallen is het dynamisch bereik van de camera dus te klein en hebben we hulpmiddelen nodig om de foto goed belicht te krijgen. Grijsverloopfilters brengen op dat moment een oplossing. Hoe dergelijke filters werken en hoe je ermee aan de slag gaat, kan je uitgebreid lezen in dit artikel: filters bij landschapsfotografie.

Lee is wellicht het meest bekende en meest gevestigde merk. Hun 100mm systeem is het langst op de markt en hierdoor hebben ze een enorme expertise uitgebouwd op het vlak van filters. Lee staat garant voor degelijke, kwalitatieve en neutrale filters. En voor een stevig prijskaartje. Een andere gevestigde waarde is Formatt Hitech. Ook zij bieden hoogstaande kwaliteit en beschikken bovendien over een zeer uitgebreid gamma aan filters. Daarnaast hebben ze ook verschillende systemen zodat je voor praktisch elk type camera (compact, mirrorless of reflex) een geschikte set vindt. Ten slotte is er ook nog Benro. Benro is vrij nieuw wat filters betreft, maar ook hun systeem is goed uitgedacht en met hun glazen filters kan je rekenen op een uitstekende kwaliteit.

De voor- en nadelen opgelijst:

LEE

  • Uitstekende kwaliteit
  • Vlot en gemakkelijk te hanteren
  • Compatibel met quasi alle lenzen
  • Volwassen systeem met een heleboel extra accessoires zoals filtertasjes en lenscaps die het leven van de fotograaf er gemakkelijker op maken.
  • Hun ‘landscape polariser’ is van uitstekende kwaliteit en geeft bijna geen vignettering op groothoeklenzen (als je slechts twee gleuven op de houder schroeft).
     
  • Gamma aan filters is misschien iets minder uitgebreid dan Formatt Hitech.
  • De filterhouder klikt iets (te) gemakkelijk van de adapterring. Zelf ben ik op de heide of de venen al een paar keer op zoek moeten gaan naar mijn filterset omdat die eraf was afgevallen.

Formatt Hitech

  • Uitstekende kwaliteit
  • Vlot en gemakkelijk te hanteren
  • Uitgebreid gamma aan filters en filtersystemen.
     
  • Vaak vignettering op groothoeklenzen.
  • Minder accessoires. Ik mis bijvoorbeeld een afsluitdop die past op de adapterring, zodat je de ring altijd op de lens kunt laten zitten.
  • Hitech kiest tegenwoordig vooral voor fotografen die vaak met lange sluitertijden fotograferen. Ben je dus iemand die regelmatig grijsfilters gebruikt, dan zit je bij Hitech goed.

Benro

  • Uitstekende kwaliteit
  • Geen vignettering op groothoeklenzen
  • Wellicht de beste optie als je filters wilt gebruiken op extreme groothoeklenzen zoals de Nikon 14-24mm die geen standaard filterhouder toelaten.
     
  • Montage van de polarisatiefilter is iets omslachtiger en niet handig in het veld.
  • Minder accessoires. Ik mis bijvoorbeeld een afsluitdop die past op de adapterring, zodat je de ring op de lens kunt laten zitten.

Zoals je kunt lezen bestaat het perfecte systeem niet. Om die reden gebruik ik dan ook de verschillende merken door elkaar. Sta je op het punt een filterset samen te stellen, dan adviseer ik de volgende combinatie:

Starter set:

  • Wide angle adapter ring (juiste filtermaat selecteren volgens de diameter van je lens)
  • 0.6 grad hard (2 stops harde grijsverloop)

Basis set:

  • Starter set
  • 0.6 grad soft (2 stops zachte grijdverloop)
  • 0.9 grad hard (3 stops harde grijsverloop)

Advanced set:

  • Basis set
  • 105mm Front ring voor polarisatiefilter
  • 105mm polarisatiefilter (slim mount)

Optioneel:

  • 0.9 ND filter (3 stops grijsfilter)
  • LEE Bigstopper, HiTech Firecrest of Benro ND1000(3.0) (10 stops grijsfilters)
Lexar geheugenkaartjes en kaartlezer

Opslag

Wie veel foto’s maakt moet ook over voldoende opslagcapaciteit beschikken. Hiervoor maak ik gebruik van Lexar Professional 1066x CompactFlash, Lexar 1000x SDHC en Lexar 2933x XQD kaartjes van 64Gb en 128Gb. Met schrijf- en leessnelheden tot 400MB/s zijn ze pijlsnel en uiterst geschikt opslag van grote RAW bestanden van de D810 of kunnen ze de hoge framerate van de D5 perfect volgen. Bovendien heeft Lexar een bijzonder goede reputatie wat betreft betrouwbaarheid en ondersteuning. De geheugenkaratjes worden na de shoot uitgelezen met de super snelle en modulaire Lexar Professional Workflow kaartlezer met thunderbolt 2 aansluiting.

Nikon D810 met Sunwayfoto L-Bracket

Accessoires

Ten slotte zijn er nog een aantal accessoires die het leven van de fotograaf een stuk gemakkelijker maken. Eén daarvan is een L-bracket. Dit is een soort statiefplaat in een L-vorm waardoor je de camera zowel horizontaal als verticaal op het balhoofd kunt plaatsen. Hierdoor hoef je de kop niet te kantelen wanneer je foto’s in portretstand maakt. Dit verhoogt niet alleen het gebruiksgemak, maar ook de stabiliteit. Bij het maken van panorama’s roteer je bovendien ook over de middenas van de camera, wat niet het geval is als je het balhoofd moet kantelen en de camera dus naast het balhoofd roteert. Ik maak zelf gebruik van L-brackets van Sunwayfoto, ze zijn degelijk en een pak minder duur dan die van Really Right Stuff.

Een ander handig accessoire is een ‘leveling base’. Dat is een soort plaat die tussen het statief en het balhoofd komt te zitten en je toelaat om de statiefkop perfect waterpas te positioneren ook al staat het statief zelf niet helemaal vlak. Zo’n leveling base is dus een handig attribuut voor wie regelmatig panorama’s samenstelt. Het is in die gevallen immers belangrijk dat de camera perfect waterpas staat, want ander verlies je boven- en onderaan een groot deel van de foto.

Swavoski EL 10x32
Bart Heirweg met verrekijker

Een laatste onmisbaar attribuut voor een natuurfotograaf is een degelijke verrekijker. Die moet net zoals de camera of lens een uitstekende beeldkwaliteit bieden en feilloos presteren bij uiteenlopende weeromstandigheden. Aangezien je wellicht al een heleboel fotomateriaal meesleurt, mag deze verrekijker niet te zwaar of groot worden. Bovendien moet hij lichtsterk zijn, zodat je ook bij mindere lichtomstandigheden kan genieten van een uitstekend beeld. Al deze voorwaarden brachten mij al snel bij een Swarovski EL 10x32, die naast mijn camera, lenzen en statief een vaste plek krijgt in mijn cameratas.

Spendeer eerst tijd, dan geld

Wie van plan is om fotomateriaal aan te schaffen ziet tegenwoordig door de bomen het bos niet meer. Er wordt zoveel materiaal aangeboden dat het niet altijd eenvoudig is om de juiste keuzes te maken. Mijn advies? Kies voor degelijk materiaal en spendeer misschien iets meer, zodat je meteen over het juiste materiaal beschikt. Zo vermijd je aankopen waarvan je achteraf ontevreden bent. Het allerbelangrijkste is echter om te beseffen dat je geen betere fotograaf wordt door een nieuwe camera of lens te kopen. Staar je dus niet blind op de allernieuwste snufjes, maar probeer regelmatig buiten te zijn om te genieten van de natuur, want alleen dan maak je de mooiste foto’s!

Share: